Chiếc Nón Cảm Xúc và Bánh Xe Cảm Xúc: Công Cụ Khám Phá Nội Tâm

Hiểu và quản lý cảm xúc là kỹ năng quan trọng trong cuộc sống. Chiếc Nón Cảm Xúc và Bánh Xe Cảm Xúc là hai công cụ mạnh mẽ giúp con người nắm bắt, diễn đạt và làm chủ cảm xúc của mình. Dù bạn là giáo viên, nhà tâm lý học, hay chỉ đơn giản muốn cải thiện trí tuệ cảm xúc, hãy thử áp dụng hai công cụ này để thấy sự thay đổi tích cực trong cuộc sống của mình!

Cảm xúc và vai trò của chúng.

Cảm xúc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống con người. Chúng giúp ta cảm nhận, phản ứng và thích nghi với thế giới xung quanh. Tuy nhiên, việc hiểu rõ và quản lý cảm xúc là một thách thức lớn, đặc biệt khi chúng phức tạp và khó gọi tên. Đây là lúc các công cụ như Chiếc Nón Cảm Xúc và Bánh Xe Cảm Xúc trở nên hữu ích.

Chiếc Nón Cảm Xúc là gì?

Chiếc Nón Cảm Xúc là một khái niệm minh họa cách con người có thể thay đổi trạng thái cảm xúc tương tự như thay đổi một chiếc nón trên đầu. Mỗi chiếc nón đại diện cho một cảm xúc hoặc trạng thái khác nhau, giúp chúng ta dễ dàng xác định cảm giác mình đang trải qua.

Lợi ích của Chiếc Nón Cảm Xúc:

1. Nhận diện cảm xúc nhanh chóng: Giúp người dùng dễ dàng gọi tên cảm xúc cụ thể.
2. Chuyển đổi trạng thái: Tưởng tượng việc đổi "nón" là cách thực hành thay đổi cảm xúc tích cực hơn.
3. Giáo dục cảm xúc: Công cụ này thường được sử dụng trong giáo dục để giúp trẻ em và người lớn hiểu và quản lý cảm xúc tốt hơn.

Ứng dụng thực tế:

• Dạy trẻ em nhận biết các cảm xúc cơ bản như vui, buồn, tức giận, hay sợ hãi.
• Hỗ trợ trong trị liệu tâm lý để người tham gia thảo luận về cảm xúc một cách dễ dàng.

Bánh Xe Cảm Xúc của Robert Plutchik

Bánh xe cảm xúc với 8 cảm xúc cơ bản nằm ở vòng thứ hai.

Bánh Xe Cảm Xúc được sáng tạo bởi nhà tâm lý học Robert Plutchik, là một mô hình minh họa sự liên kết và cường độ của các cảm xúc. Hình dạng bánh xe cho thấy cảm xúc cốt lõi (như vui, buồn, giận, sợ) và các biến thể của chúng.

Các cấp độ cảm xúc:

• Tâm trạng cốt lõi: Bao gồm 8 cảm xúc cơ bản: vui, buồn, sợ hãi, giận dữ, bất ngờ, kỳ vọng, chán ghét, và tin tưởng.
• Biến thể cảm xúc: Khi các cảm xúc cơ bản kết hợp, chúng tạo ra những trạng thái phức tạp hơn (ví dụ: vui + tin tưởng = tình yêu).

Bánh xe cảm xúc là gì?
Chiếc bánh xe cảm xúc huyền thoại mà chúng ta đang nhắc tới được đề xuất bởi giáo sư Robert Plutchik vào năm 1980. Đó là một hệ thống phân loại cảm xúc mà thông qua nó chúng ta có thể thấy rằng những cảm xúc khác nhau có thể kết hợp với nhau và tạo thành một cảm xúc khác. Cũng giống như việc pha màu vậy. Mỗi loại cảm xúc mang một màu sắc khác nhau. Theo ông có 8 loại cảm xúc chính, được sắp xếp và minh hoạ theo các cặp đối cực với nhau như sau: 

• Vui vẻ đối cực với buồn bã (joy – sadness)
• Giận dữ đối cực với sợ hãi (anger – fear)
• Tin tưởng đối cực với ghê tởm (trust – disgust)
• Ngạc nhiên đối cực với mong chờ (surprise – anticipation)

Lợi ích của Bánh Xe Cảm Xúc:

• Hiểu sâu hơn về cảm xúc: Phân tích cường độ và liên hệ giữa các cảm xúc.
• Hỗ trợ giao tiếp: Giúp diễn đạt chính xác cảm giác của bản thân.
• Tăng cường trí tuệ cảm xúc (EQ): Hỗ trợ cá nhân quản lý và điều chỉnh cảm xúc hiệu quả hơn.

So sánh và kết hợp hai công cụ

• Chiếc Nón Cảm Xúc: Đơn giản, dễ sử dụng, tập trung vào việc thay đổi cảm xúc nhanh chóng.
• Bánh Xe Cảm Xúc: Cung cấp cái nhìn toàn diện hơn về cảm xúc và mối quan hệ giữa chúng.
• Kết hợp: Có thể sử dụng Bánh Xe Cảm Xúc để hiểu rõ trạng thái hiện tại và Chiếc Nón Cảm Xúc để thực hiện thay đổi cảm xúc cần thiết.

Sử dụng vòng tròn cảm xúc để phát triển bản thân
Chúng ta đã nói về bánh xe cảm xúc là gì, lợi ích của mô hình này, vậy sử dụng vòng tròn cảm xúc như thế nào để thực sự thấu hiểu và phát triển bản thân? Cách đơn giản mà bạn có thể áp dụng là: 

• Bước 0: Hiểu rõ bánh xe cảm xúc là gì. 
• Bước 1: Xác định 8 cảm xúc cơ bản trong vòng tròn thứ 2 và đoán định cảm xúc hiện tại của mình giống với loại nào nhất. 
• Bước 2: Lấy một cảm xúc chính làm tâm, xác định các cảm xúc cụ thể liên quan (có thể có cường độ mạnh hoặc nhẹ dần) ở các cạnh phía ngoài và trong của vòng tròn 
• Bước 3: Liên hệ với cảm nhận hiện tại của bản thân và định vị cảm xúc của bạn ở đâu trong số các cảm xúc bạn vừa nhìn thấy. 
• Bước 4: Ghi lại cảm xúc vừa phát hiện ra. Chia sẻ nó với bất cứ ai nếu bạn cảm thấy cần thiết và thoải mái. 
• Bước 5: Tìm ra nguyên nhân dẫn đến cảm xúc đó (nhất là đối với cảm xúc tiêu cực). Học cách biết ơn nếu có điều gì đó làm bạn thấy vui và không để cảm xúc tiêu cực chi phối bạn. 

Sử dụng vòng tròn cảm xúc một cách hiệu quả, bạn có thể dễ dàng biết được bản thân sẽ cảm thấy ra sao trong một tình huống nhất định. Từ đó, kiểm soát cảm xúc dễ dàng hơn, lấy lại tinh thần sau những suy nghĩ tiêu cực, tránh hành xử và giải quyết vấn đề theo chiều hướng xấu.

Thấu hiểu cảm xúc không chỉ đơn giản là có thể gọi tên một trạng thái của bản thân trong hoàn cảnh nào đó mà còn biết cách để “đối phó” với nó. Bánh xe cảm xúc của Plutchik sẽ giúp bạn đạt được điều đó.